Smeerwortel

Smeerwortel -Symphytum officinale

Als je op zoek bent naar smeerwortel, ga dan eens kijken in vochtige bermen of langs beken. Je zal daar grote bladeren zien die een beetje op zuringbladeren lijken. Voel eens aan zo’n blad. Als het ruw behaard is, heb je met smeerwortel te doen. Smeerwortel is een taaie plant.  Het groeit vaak aan de oevers van beekjes maar ook wel langs de weg. Hier beneden aan de Poertoren te Brugge maar ook langs het water aan de Brugse vestingen.

De Latijnse naam vertelt ons dat we te maken hebben met een echt oud geneeskruid. Vroeger zette men achter belangrijke geneeskrachtige kruiden de naam “officinalis”. De apotheker had destijds alle belangrijke kruidenmedicijnen op voorraad. Het kruid stond in de apothekerstuin of was gedroogd aanwezig. Symphytum is afgeleid van het Griekse Symphyein (samengroeien). De plant werd namelijk gebruikt bij botbreuken om deze weer aan elkaar te laten groeien. Officinale betekent zoals gezegd “geneeskrachtig” of” uit de apotheken”.

Er bestaan ook nog een aantal volkse namen voor smeerwortel, zoals:  dolle hondsbeien, dollehondsbloem, ezelsoor,  Hheelbeen, heelwortel, hommelwortel, keelwortel, schuurwortel, suikerwortel, spekwortel, timmersmanswortel…

De plant is lid van de ruwbladigenfamilie. 

Een opvallend kenmerk van deze familie is de ruwe beharing op stelen, bladeren en knoppen. Het is een vaste plant die algemeen voorkomt in bermen, op dijken en bij slootkanten. De plant wordt ongeveer 50 cm hoog en van mei tot augustus bloeien er witte, roze of paarse trosjes bloemen aan die naar de grond kijken, alsof ze een beetje triest zijn.. De wortel is lang, penvormig en erg breekbaar. Hij is erg slijmerig, van buiten zwart en van binnen wit.

Smeerwortel staat al lang bekend voor zijn helende werking bij kneuzingen, verstuikingen en breuken. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de stof “allantoïne” het weefsel rond de wonde aanzet tot nieuwe groei. De bladeren werken dus samentrekkend en helen wonden. In oude boeken vind je wel eens de naam heelwortel  i.p.v. smeerwortel.

Traditioneel wordt smeerwortel gebruikt voor het sneller en zelfs miraculeus genezen van blauwe plekken,  gebroken botten, verrekte spieren en verstuikte enkels en voor gescheurde pezen en zweren. 

In verschillende boeken staat dat je smeerwortel inwendig mag gebruiken. Doe dat liever niet. Sommige wetenschappers beweren dat de plant kanker zou kunnen veroorzaken als je ze inwendig gebruikt.  Sedert enkele jaren wordt in heel wat de landen de verkoop van smeerwortelpreparaten voor inwendig gebruik verboden of aan strenge beperkingen onderworpen. Reden hiervoor is het feit dat wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het gebruik van grote hoeveelheden smeerwortel risico’s op leverbeschadiging met zich mee kan brengen. 

Uitwendig gebruik kan geen kwaad.

Symphytumzalf is natuurlijk heel bekend (o.a. van Dr. Vogel)  en wordt van smeerwortel gemaakt.  De wortel is niet alleen het traditionele middel bij breuken en blauwe plekken in de homeopathie,  het schijnt ook te helpen bij pijnlijke borsten als er na de zwangerschap veel melk geproduceerd wordt, en het stelpt daarnaast ook het bloeden van aambeien en helpt bij  steenpuisten, en chronische aandoeningen van gewrichten en botten.

De Smeerwortel kan pijn verminderen, afvalstoffen afvoeren, de heling stimuleren en de doorbloeding verbeteren. Het kruid is van oudsher altijd gebruikt bij diverse E.H.B.O.-klachten. Denk dan aan botbreuken, verstuikingen, kneuzingen en zwellingen. Maar ook bij een hernia, reumatische aandoeningen en spierpijnen werd dankbaar gebruik gemaakt van deze plant.

Onze voorouders probeerden iets met smeerwortel tegen jicht te doen. Ze raspten de wortel, legden de brij in een omslag en bonden dat op de pijnlijke plek. Ze smeerden eerst een beschermende laag zalf op de zere plek, uierzalf of goudsbloemzalf bijvoorbeeld. Zeker als ze de geraspte wortel of gekneusde bladeren dadelijk op de wonde legden. De huid kon anders verbranden.

Bij rugpijn kun je de bladeren van de smeerwortel in een emmer doen en er dan kokend water overheen gooien. Na 20 minuten vis je de bladeren eruit en doet het water dan in het badwater om je rug te verwennen.

Toepassing

Stel je hebt een klacht en wilt hem behandelen met smeerwortel. Wat doe je dan eigenlijk?

Er zijn meerdere mogelijkheden. In de wortel zitten de meest krachtige inhoudsstoffen in het voor- en najaar. In de zomer gebruik je het blad hoewel die iets minder krachtig is. Blad en wortel kun je drogen om in de winter te gebruiken.

-    Van het blad maak ik altijd een papje: Een paar bladeren even koken in weinig water. Fijnmalen met staafmixer en aanmaken met bloem (meel) om het iets dikker te maken. Dit papje smeer ik op een gaasje wat ik op de plek bevestig. Dit zet ik dan ook weer vast met pleisters, wikkelverband of met een oud laken in repen gescheurd. Laat het een paar uur zitten voordat je het ververst.

-    In de wortel zit een slijmerige gomachtige substantie wat je rechtstreeks op de huid kunt smeren. Of rasp de wortel in stukjes en bevestig dit op de huid met bijvoorbeeld wikkelverband of een gaasje.

Laat dit een paar uur zitten voordat je het ververst.

-    Gedroogd blad of wortel: De wortel wordt gedroogd keihard en is lastig te verwerken. Snij het daarom in hele kleine stukjes voordat je het droogt en gebruik een koffiemolen om de wortel op het laatste moment tot poeder te vermalen. Maak een papje van gedroogde wortel of gedroogd gemalen blad met bloem en water.

-    Kompres: Je kunt er ook voor kiezen om sterke thee te zetten van het kruid en hier een doek mee nat te maken. Dit bevestig je op de aangedane plek.

Uiteraard kun je met een beetje fantasie nog wel meer mogelijkheden bedenken.

Het is belangrijk de substantie een paar uur te laten zitten. Dan weer te verversen en dit een paar keer herhalen.

In oude kruidenboeken wordt dit kruid geprezen en ik hoop altijd nog eens dat er een onderzoeker komt die het geld besteed aan nuttige projecten waarbij we weer vertrouwen krijgen in de natuur zoals alles voor ons bedoeld is.

Bronnen:

Andrea Bleeker, zie: http://www.kruidenmassages.nl/smeerwortel.html)

http://www.astrologie.ws/kruiden/smeerwortel.htm

http://www.tuinadvies.nl/artikels/smeerwortel_symphytum_.htm

http://annetanne.be/kruidenklets/uit-de-kruidenmand/kruiden-o-z/symphytum-officinale-smeerwortel/

Disclaimer bij het gebruik van deze blog

"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden.  “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend fytotherapeut.