Moederkruid - Tanacetum
parthenium (Chrysanthemum parthenium)
Moederkruid behoort tot de Composietenfamilie,
Asteraceae (Compositae).
Het heeft wat weg van kamille. De gele hartjes zijn wel
wat platter en de groene blaadjes lijken meer op een chrysantenblad. Daarom
denken veel mensen dat moederkruid een soort kamille is. Maar dat is niet zo.
Moederkruid is sinds de oudheid in medicinaal gebruik,
onder meer om weeën op te wekken en kraamvrouwenkoorts te bestrijden. Hieraan
dankt het zijn Nederlandse naam. Tegenwoordig wordt het nog wel gebruikt als
geneeskruid tegen migraine.
De botanische naam Tanacetum is vermoedelijk afgeleid
van het Oud-Griekse woord athanasia (onsterfelijk). Het heeft deze naam
waarschijnlijk te danken aan het feit dat de bloemen niet gemakkelijk verwelken
en lang hun gele kleur behouden, maar het kan ook duiden op een soort
levensdrank die ervan gemaakt werd. Parthenium betekent " maagd of
jonkvrouw".
Het is een plantje dat zich met veel andere bloemen
laat combineren, en eigenlijk alleen daarom al in elke tuin een plekje zou
verdienen.
De bloemen van moederkruid hebben geen therapeutische
werking maar geuren sterk. Insecten mijden deze geur waardoor moederkruid ook
een natuurlijke insectenbestrijder in tuinen was. Plantenluizen worden er dan
weer door aangetrokken zodat moederkruid ook zeer bruikbaar was in het gezond
houden van rozentuinen. Moederkruid werd in de middeleeuwen ook aangewend om de
lucht te zuiveren en ter preventie van levensbedreigende ziekten.
Het blad wordt geoogst in lente en zomer. Het kruid is
het meest werkzaam kort voor de bloei. Voor gebruik in het najaar en de winter
kunnen de blaadjes ingevroren worden (het gedroogde kruid verliest veel van
zijn werking).
De Griekse arts Dioscorides gebruikte moederkruid 50
jaar na Christus bij de behandeling van hoofdpijn en ontstekingen.
In de middeleeuwen werd moederkruid ook als
hoofdpijnmiddel gekweekt in de kloostertuinen. Verder stond het moederkruid ook
als koortswerend en pijnstillend kruid bekend.
Rembert Dodoens beveelt in 1554 een afkooksel aan, als
een pap of pleister aangebracht op de onderbuik van kraamvrouwen, voor het
afdrijven van "nageboorten en de dode vruchten". Ook werd het
gebruikt om de bevallingen te bespoedigen en als baarmoeder versterkend en
herstellend na de bevalling.
De Engelse naam is trouwens 'Feverfew'. Vooral in
Engeland werd het moederkruid populair door de publicatie van de beroemde herbarist
John Gerard ‘Herball’. Hij schreef in 1597 dat moederkruid, “gedroogd en verpulverd, twee drachmen
vermengd met honing of zoete wijn, flegma en zwaarmoedigheid verdrijft”.
In de 16de
en 17de eeuw kregen
migrainelijders al moederkruid voorgeschoteld. Natuurlijk dachten de wetenschappers
uit onze tijd er zo het hunne van. Tot er einde jaren zeventig een pientere
onderzoeker de plant eens grondig ging analyseren. En geloof het of niet! De
plant bleek stoffen te bevatten die krampen in de kleine bloedvaten voorkomt en
waarschijnlijk veroorzaakt die kramp nu net de migraine.
Zomaar eventjes 70 percent van de migrainelijders
ondervonden beterschap, toen ze elke dag drie tot vier groene
moederkruidblaadjes op hun boterham legden. Sommigen waren zelfs helemaal van
hun migraine verlost, terwijl anderen zich er in elk geval stukken beter mee
voelden. De pijn was niet meer zo hevig en ze sliepen rustiger. Enkele
patiënten hadden nadien zweertjes in hun mond, maar de grote meerderheid dankte
de hemel voor dit gezegende kruid.
Als je de blaadjes niet tussen je boterham wil leggen,
dan kan je er thee van maken. Overgiet hiervoor drie blaadjes van de
moederkruidplant met een kop kokend heet water, laat niet langer dan 5 minuten
trekken en vis de groene blaadjes er dan weer uit. Drink hiervan drie koppen
per dag, liefst over de hele dag verspreid. (Daniëlle Houbrechts)
Moederkruid is een voorbeeld van een oude remedie die,
dank zij recent onderzoek, nu op spectaculair succes kan bogen. Uit degelijke,
klinische onderzoeken uit eind jaren ‘70 bleek dat moederkruid in de overgrote
meerderheid van de gevallen migraine verlichtte. Diegenen die het kruid
gebruiken beginnen nu ook goedaardige bijverschijnselen te melden, zoals het
verdwijnen van depressies, misselijkheid en jichtpijnen.’
In 1985 kwam de plant opnieuw sterk in de
belangstelling te staan als middel ter voorkoming en behandeling van migraine.
Daarnaast heeft het kruid ook een stimulerende werking
op de spijsvertering, en heeft invloed op die vormen van migraine die
samenhangen met een minder vlotte spijsvertering.
Het effect van moederkruid op migraine treedt niet
onmiddellijk op, je moet moederkruid gedurende verschillende maanden gebruiken
vooraleer het beoogde effect duidelijk wordt, maar sommige bronnen spreken van
een doeltreffendheid bij 80% van de migrainepatiënten.
Commerciële moederkruidpreparaten zouden echter in de
preventie van migraine weinig effect hebben, tenzij ze gemaakt zijn op basis
van het gevriesdroogde, en niet gewoon gedroogd moederkruid. Het is met name het verse kruid dat werkzaam
is. Vaak wordt daarom aangeraden om dagelijks twee tot drie verse blaadjes van
het kruid te eten. In de winter kan je overigens van ingevroren blaadjes
gebruik maken.
Een onderzoek gepubliceerd in Planta Medica (59:20-5, 1993) wees zelfs uit dat het effect op de
bloedvaten van vers en van gevriesdroogd moederkruid inderdaad vaatverwijdend
is, doch dat gedroogd moederkruid wellicht eerder samentrekking van
bloedvaatjes kan veroorzaken.
De precieze werking van de inhoud stoffen van moederkruid
in het voorkomen van migraine is nog lang niet opgelost.
Sommige moeders weten wellicht dat een bevalling die
wat lang op zich laat wachten soms opgewekt wordt door het inbrengen van een
paar tabletten in de vagina… Inderdaad, dat zijn prostaglandine-bevattende
tabletten. En ja, moederkruid kan het samentrekken van de baarmoeder
stimuleren, wat verklaart dat het kruid gedurende het overige deel van de
zwangerschap niet gebruikt mag worden!
Het kruid vindt ook zijn toepassing bij een verstoorde
menstruele cyclus, bij premenstruele klachten en bij pijnlijke menstruatie.
Andere toepassingen die soms beschreven worden: bij
duizeligheid en oorsuizen (aandoeningen die veroorzaakt kunnen worden door
verstoringen in de bloedtoevoer naar het binnenoor)
Bijwerkingen en contra-indicaties: Moederkruid wordt
bij voorkeur niet gebruikt tijdens de zwangerschap.
Wanneer je bloedverdunnende medicijnen neemt, combineer
je die ook best niet met moederkruid.
Het verse kruid is het meest effectief (zie hoger),
maar bevat ook substanties die het mondslijmvlies zodanig kunnen irriteren, dat
kleine aftjes kunnen ontstaan. Soms wordt daarom aangeraden om de blaadjes in
een bolletje broodkruim te kneden en zo op te eten. Het lijkt in elk geval het
best om ze bij de maaltijd op te eten. Het zou ook helpen om de blaadjes even
in kokend water te houden, maar mij is niet bekend of de effectiviteit dan nog
dezelfde is.
Geschiedenis en folklore
Daarnaast vond ik nog een aantal andere verhalen en
gebruiken over dit kruid terug.
Om iemand met koorts te genezen, moet je, onder het
uitspreken van de naam van de zieke, het kruid met je linkerhand uit de grond
trekken. Je mag daarbij onder geen beding omkijken.
In het verleden ging men er ook van uit dat de plant de
lucht zuiverde en ziektes verjoeg. De doordringende geur zou ook wespen op een
afstand houden. Intussen weten we dat de aanwezigheid van pyrethrine inderdaad insecten
verdrijvende eigenschappen kan verklaren…
Moederkruid wordt geassocieerd met Venus/Aphrodite,
maar ook met Athena. In elk geval is het dus een kruid dat een plaats kan
krijgen in liefdesrituelen, maar door de associatie van het kruid met
‘parthenos’ (maagd) en (baar)moeder (zie naamgeving) is het ook een kruid dat
gebruikt kan worden in overgangsrituelen met meisjes (bv. bij de eerste
menstruatie).
In het verleden werden aan het kruid zuiverende
eigenschappen toegeschreven. We weten nu dat het hier om een antiseptische en
insecten verdrijvende werking gaat, en dus kunnen we het kruid nog steeds
gebruiken in zuiveringsrituelen. Ook voor een ‘spirituele’ zuivering kunnen we
aan moederkruid denken, vooral als we hierbij aandacht hebben voor de
anti-migraine werking: ze geeft een helder hoofd!
Bronnen:
Disclaimer bij het gebruik van deze blog
"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend fytotherapeut.
"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend fytotherapeut.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten