Lelietje-van-dalen (Convallaria
majalis)
Lelietjes-van-dalen zijn heel gekend als
de bloemen van 1 mei. Op die dag is het de gewoonte een boeketje meiklokjes te
geven aan al wie je lief hebt. Dit is waarschijnlijk nog een restant van een
oud Germaans gebruik. Het meiklokje was bij de Germanen toegewijd
aan Ostara, de godin van de aanstaande lente en het opkomende licht.
Ze gooiden meiklokjes in het vuur omdat ze geloofden in
de goddelijke waardigheid van Ostrara en uiting wilden geven aan hun respect.
Bij de opkomst van het christendom was het uit met de carrière van Ostara. Zij
ruimde de plaats voor Maria. De lelietjes-der-dalen staan van dan af mooi te
wezen aan de voeten van Mariabeelden.
Convallaria is afgeleid van het Latijnse convallis
(dal) en van het Griekse leiron (lelie). Majalis betekent " in mei
bloeiend". Het heeft overigens nog een aantal andere volkse namen zoals
het bij ons alom gekende Meiklokje, Zegeltjes, Meibloem, Dalkruid en boslelie.
De plant werd vroeger ingedeeld bij de Leliefamilie.
Tegenwoordig deelt men ze in bij de Aspergefamilie (Asparagaceae).
Het welbekend aangenaam geurende meiklokje wordt 20 cm
hoog en is een inheems bosplantje. Meiklokjes staan dan ook graag op een
schaduwrijke standplaats. De planten gedijen goed op voedzame, licht zure grond onder struikgewas. De
ondergrondse wortelstokken groeien heel snel aan waardoor je al snel een mooi
meiklokjestapijt verkrijgt.
Na de bloei draagt de plant ronde, erwtgrote, aanvankelijk
groene, later oranjerode tot rode bessen.
Iedereen kent de lekkere geur van het meiklokje. Maar opgelet! Alle delen zijn giftig: bloemen, bladeren, stengel, bessen. Steek zeker nooit een meiklokje in de mond en wijs kinderen erop dat zelfs het likken aan de giftige bladeren of aan de nog giftiger bloemen zeer gevaarlijk is! Let op met het vaaswater waarin deze bloemen staan.
Alle delen van de plant bevatten irriterende stoffen
(saponinen) en stoffen die giftig zijn voor het hart (hartglycosiden).
De plant bevat een twintigtal hartglycosiden, waarvan
convallatoxine en convallatoxol de belangrijkste zijn. Deze stoffen hebben
uitwerking op de hartspier en bloedsomploop, die vergelijkbaar is met deze van
de hartglycosiden in gewoon vingerhoedskruid (digitalis purpurea). Het
onoordeelkundig medicinaal gebruik van het lelietje-van-dalen is gevaarlijk.
Zware vergiftigingen door accidentele inname worden
zelden gerapporteerd. Blootstellingen worden alleen beschreven in de korte
periode waarin het plantje bloeit. Na inname treedt vaak braken op wat de
opname van giftige stoffen beperkt. Het Antigifcentrum ontvangt jaarlijks 40
tot 60 oproepen in verband met het meiklokje. Meestal gaat het om 2 tot
4-jarige kinderen die op een steeltje of blaadje knabbelen, een besje opeten of
van het vaaswater drinken.
De vaakst gemelde symptomen zijn braken, diarree en
buikpijn. De inname van grote hoeveelheden plantenmateriaal kan in principe een
effect hebben op het hart, met zwakte, bloeddrukdaling en vertraging van de
pols als gevolg. Vergiftigingen met een effect op het hart worden bij mensen
echter zeer zelden gerapporteerd.
Volgens de legende is het lelietje-van-dalen ontstaan
toen Maria bittere tranen weende onder het kruis van haar zoon Jezus. Waar de
tranen op de grond vielen groeide het tere plantje. Dit is uiteraard de legende
want zoals gezegd werd de bloem al lang voor Jezus´ kruisdood aan de Germaanse
lentegodin Ostara gewijd. De Rooms Katholieke kerk heeft de populariteit van
planten die vroeger medicinaal gebruikt werden omgezet voor hun eigen gewin. Ze
vertaalde de planten naar scènes uit de bijbel om derhalve populair te worden
bij het publiek. In het Engels wordt de
plant trouwens ook nog steeds Maria´s tears genoemd.
Volgens de oude Germanen zou deze bloem geluk brengen
in de liefde. De bloem symboliseert liefde en zuiverheid.
De bloemen en wortels worden door de farmaceutische
industrie verwerkt, omdat deze de hartwerking kunnen beïnvloeden. In oude
geschriften uit de 16e eeuw is te lezen dat deze kennis toen al bekend was. Ook
werden de gedroogde bloemen toegevoegd aan snuiftabak.
Het is een mild
natuurgeneesmiddel voor het hart. Toch mag het alleen onder toezicht van een
arts worden gebruikt. De cardenoliden in deze plant zijn zeer toxisch. De plant
is een positief inotroop. Dat wilt zeggen dat het de contractie van de
hartspier bevordert. Verder vertraagt het de prikkelgeleiding en hartslag.
Het lelietje-van-dalen is de nationale bloem van
Finland.
Bronnen:
Anti-gifcentrum: http://www.antigifcentrum.be/natuur/planten/giftige-planten/meiklokje-convallaria-majalis
Disclaimer bij het gebruik van deze blog
"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend phytotherapeut.
"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend phytotherapeut.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten