Akkerwinde

Akkerwinde - Convolvulus arvensis

 

Akkerwinde behoort tot de Windefamilie, Convolvulaceae

Convolvulus stamt af van convolvere (zich ergens omheen wikkelen), omdat de stengel zich bij veel soorten om andere planten windt. De Nederlandse naam ook afgeleid van zijn groeiwijze. Dit rondwinden doet hij met verbazende snelheid. Als akkerwinde houvast heeft gevonden dan draait hij in 90 minuten een volle cirkel met het uiteinde van zijn stengel.

Arvensis wil zeggen ‘op de akkers groeiend’, hiermee is tevens de naam akkerwinde verklaard.

De naam ‘Wrange’, die we bij Dodonaeus (Rembert Dodoens) tegenkomen, moeten we zien als te zijn afgeleid van het Oudnederlandse woord wranc, wringen, of van wrangen in de betekenis van worstelen. Deze naam wijst eveneens op het windende van dit kruid.

Soms spreekt men van ‘blindenbloem’, hetgeen wel zal duiden op het bijgeloof, dat degene die met de bloem in de hand zou vallen blind zou worden. Het kan ook zijn dat men de kinderen bang wilde maken door te zeggen de bloem niet te plukken, omdat men anders blind zou worden. Dus om op deze manier de kinderen te weerhouden het bouwland te betreden en het gewas te vernielen. Ook vertelde men de kinderen dat zij de bloemen niet mochten plukken omdat zij anders in hun bed zouden plassen.

Akkerwinde langs het fietspad aan de Ringlaan rond Brugge.
Tussen Gentpoort en Kruispoort

Akkerwinde vind je in bouwland, braakgronden, grazige plaatsen, langs wegen.  Ze groeit zelfs over asfaltwegen, of zoals hier langs het fietspad van de ringweg, dwars door de voegen van voetpaden of fietspaden.

Er zijn in Vlaanderen3 soorten windes. De zeewinde (Calystgia soldanella), haagwinde (Calystegia sepium) en akkerwinde (Convolvulus arvensis). De eerste is vrij zeldzaam (enkel in het Kustgebied). Het verschil tussen haag- en akkerwinde is niet zo groot.  Iedereen kent ze wel, maar niet iedereen kan ze uit elkaar houden. Akkerwinde is iets kleiner maar dit is geen echt verschil. De kleur is wit met roze banden of geheel roze maar soms ook geheel wit. En dat is de haagwinde ook, dus dit is ook niet zo'n goed kenmerk.

De gesteelde bladen van de akkerwinde zijn meestal spiesvormig, met spitse oortjes. De bladeren van de haagwinde zijn hartvormiger. Maar het belangrijkste verschil tussen haag- en akkerwinde zit hem in de steunblaadjes. Deze zijn bij de akkerwinde ongeveer halverwege de bloemstengel te vinden, terwijl die bij de haagwinde juist vlak bij de bloem zitten.

 

De bladeren van de haagwinde zijn meer hartvormig

Akkerwinde is een plant die houvast nodig heeft. Hij kruipt over de grond of klimt ergens aan omhoog. Hij windt zich in cirkelbewegingen rondom alles dat in het bereik van zijn zoekende stengel is. De stengels winden zich tegen de wijzers van de klok in om dingen heen. Deze stengel is stevig en flexibel tegelijk. Hij werd vroeger ook door de mens gebruikt om andere planten op te binden of voor ander bindwerk. Het is een handig middel om te binden voor korte duur, want op de langere termijn vergaat de stengel.

Akkerwinde grijpt zich met de stengel vast en windt zich rondom hekjes, bomen, planten, afrastering of een andere steun. Tegelijkertijd duiken zijn wortels de bodem in. Het wortelstelsel onttrekt vele voedingsstoffen uit de bodem en concurreert hiermee sterk tegen zijn omgeving.

De wortels van akkerwinde zijn zeer diepgaand, uitgebreid, met ondergrondse lopers. Vandaar dat het uittrekken van de plant geen probaat middel is om ze te verwijderen. Bij het uittrekken van akkerwinde breekt de wortel en ontstaan telkens weer nieuwe uitlopers. De akkerwinde is een mooie plant maar voor de boer en tuinders soms een erg lastige onkruid. Hij hoort thuis in het rijtje “onuitroeibare onkruiden”.

Akkerwinde geurt naar vanille. Het is een echte honingplant en wordt bestoven door bijen, vliegen en vlinders. Maar ze is kortbloeiend en meestal reeds uitgebloeid in de late namiddag. Deze bloemen zijn enkel overdag en met goed weer geopend.

 

Reeds Dioscorides (circa 40-90 na Christus) raadde aan de bladeren als purgeermiddel te gebruiken. Het sap uit de bladeren werd later voor dit doel aangewend. Ook trok men van de bladeren een soort thee die geschikt was om het bloed te zuiveren.

In de homeopathie gebruikt men nog een essence bereid uit de verse akkerwinde.

Over het ontstaan van deze soort was het volgende sprookje in omloop: De schone fee Fiorina gaf eens een groot feest, waarop zij allerlei feeën en andere verwante geesten had uitgenodigd. Toen alle gasten gezeten waren, bemerkte zij dat het bedienende personeel vergeten had de wijnglazen neer te zetten. Zij zei toen tot haar genodigden: ‘Wie mij binnen het kwartier de beste drinkbekers levert, ontvangt van mij de krans die ik op mijn hoofd draag en een kus.’ De aanwezigen gingen op stap. Na enige minuten waren zij weer terug en reikten Fiorina de door hen gekozen drinkglazen over. De geest van de wateren gaf mosselschelpen, die van de zee gaf nautilusschelpen, de gnomen brachten bekers uit goud en edelstenen, en de bloemnimfen geurige bloemkelken. Toen kwam Amor, die eveneens was uitgenodigd, met prachtige, in alle kleuren van de regenboog glinsterende stukken van het avondrood. Hij vormde daaruit mooie en iriserende kelken. Toen hij de glazen op tafel had gezet, riepen alle aanwezigen: ‘Amor heeft gewonnen’. De gastvrouw gaf hem dan ook zijn verdiende loon. Later toen de gasten naar huis gingen, hingen zij de glazen aan slingerplanten. Dat zijn toen de bloemen van de windesoorten geworden.

 

Een interessant artikel over akkerwinde is te lezen op: https://bijvoettegemoet.wordpress.com/akkerwinde/

 

Disclaimer bij het gebruik van deze blog

"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden.  “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend fytotherapeut.