Echte valeriaan - Valeriana officinalis
Deze plant behoort tot de Valeriaanfamilie –
Valerianaceae.
Omtrent de naamgeving bestaan verschillende theorieën.
Een eerste wijst de term Valeriaan
toe aan het Latijnse werkwoord 'valere',
wat vertaald kan worden als 'zich goed voelen, gezond zijn of sterk zijn'. Een
andere theorie zegt dat valeriaan zou verwijzen naar Valeria, een streek in de
oud-Romeinse provincie Pannonia, vanwaar de plant afkomstig zou zijn..
Anderen beweren dat de naamgeving voor het kruid
afkomstig is van de naam Plinius Licinius Valerianus, een keizer in het
Romeinse rijk, van wie men dacht dat hij de plant als geneesmiddel gebruikte.
Ook zou men in de middeleeuwen de naam “All
heal” hebben gebruikt, wat ook weer verwijst naar “valere” = gezond zijn.
Officinalis betekent dat het kruid gebruikt werd in de
kruidenapotheken en zijn aanwending in de kruidengeneeskunde. Als men spreekt
over valeriaan wordt in de meeste gevallen de wortel van Valeriana officinalis
L. bedoeld.
Er bestaan ook enkele volksnamen zoals: donderbloem,
donderpoes, duivelsdrek, kattenkruidwortel, koortswortel …
Alhoewel niet iedereen de geur van de plant zal
waarderen werd ze in de 16e eeuw toch gebruikt als parfum en als geurstof bij
de was.
De meeste katten zijn er dol op. Ze worden er speels
van en proberen het te pakken te krijgen. De verwijzing in vele talen naar de
kat komt doordat katten gek zijn op de geur van de gedroogde valeriaanwortel. Ook de geur van de etherische olie kan hen
bekoren.
Al bij de Grieken en Romeinen was deze plant als
krampwerend middel bekend. Het kruid wordt genoemd in Angelsaksische
geschriften uit de 11de eeuw.
Valeriaan wordt al duizenden jaren gebruikt vanwege
haar medicinale effecten. De vroegste verwijzing is gevonden in teksten uit 460
v.Chr. waarin de onprettige geur werd beschreven als "phu".
Ten tijde van Hippocrates (460 – 370 v.Chr.) werd
valeriaan gebruikt als standaardbehandeling tegen diverse aandoeningen, die
allemaal de nadruk legden op problemen met ofwel de urinewegen of het
spijsverteringskanaal, hoewel het ook werd beschouwd als een wondermiddel en
algehele oppepper voor de gezondheid.
In de middeleeuwen werd het kruid ook culinair
gebruikt, en zelfs als parfum, net als sommige valeriaansoorten in de Himalaya
nog steeds worden gebruikt als ingrediënt voor parfum en wieroken. In de
middeleeuwen ook beschouwd als middel tegen de pest. De rustgevende werking
werd pas in de 18de eeuw ontdekt.
In oude recepten wordt beschreven dat het aan
agressieve of vechtende mannen kon worden gegeven om direct vrede te bereiken.
Hoewel het om deze praktische reden werd gebruikt, werd valeriaan ook vaak
gebruikt als specerij en in salades.
De kalmerende effecten van valeriaan zijn door de
geschiedenis heen vaak benut. Het werd bijvoorbeeld vaak gebruikt door soldaten
in de Eerste Wereldoorlog om de zenuwen en angsten weg te nemen.
Valeriaan wordt het meest als slaapmiddel gebruikt.
Personen met slaapstoornissen worden over het algemeen verdeeld in twee groepen:
diegenen die moeite hebben in slaap te vallen en diegenen die moeite hebben in
slaap te blijven. Deze problemen kunnen tegelijk voorkomen of apart,
afhankelijk van de individuele omstandigheden. Valeriaan wordt echter vaak
gebruikt voor beide typen slaapstoornissen, omdat het zowel het in slaap vallen
als de duur verbetert.
Bij problemen om de slaap te behouden wordt valeriaan
vaak gecombineerd met Sint-Janskruid om de kwaliteit van de slaap verder te
verbeteren, maar ook voor een beter humeur.
De niet verslavende en veilige aard van valeriaan heeft
dit middel zeer populair en eenvoudig te gebruiken gemaakt voor personen die
angstig worden in sociale situaties, of gewoon wat meer open moeten worden. Om
deze eigenschap te versterken, wordt valeriaan vaak gebruikt met andere
kruiden. Het is bijvoorbeeld niet ongewoon valeriaan te combineren met Blauw
glidkruid, omdat deze twee kruiden een goede synergie produceren om spanning te
verlichten en de geest te kalmeren.
De anti-spastische eigenschappen van valeriaan worden
ook vaak gebruikt voor milde pijnstilling, om te helpen omgaan met
menstruatiepijn, prikkelbare darmsyndroom en reumatische pijnen.
Gebruik bij examenangsten liever de Bachbloesem van
valeriaan, deze is minder versuffend.
Opgemerkt moet worden dat, hoewel het voornaamste
effect van Valeriaan de kalmerende werking is, het bij een klein aantal mensen
juist een tegenovergesteld effect heeft en dus stimulerend werkt. Als je valeriaan
dus wil gaan gebruiken vanwege de kalmerende effecten, doe je er om deze reden
goed aan om de eerste keer een kleine dosering te nemen, om te ontdekken wat
het effect op jouw lichaam is.
Men gebruikt de wortels, deze worden geoogst in voor -
en najaar. De eigenaardige geur ontwikkelen de wortels pas bij het drogen. De
thee van de gedroogde wortel 20 minuten laten trekken, de smaak is niet lekker,
dus altijd combineren met een ander kruid, zoals goudsbloem, St. Janskruid of passiflora,
of voor de smaak een muntsoort.
Let op! Altijd na de maaltijd gebruiken, dan is het meer
rustgevend. Het kruid nooit langer dan 3 weken gebruiken i.v.m. de licht
verslavende werking! Valeriaan kan de werking van andere sedatief werkende
medicijnen versterken, met name bij ouderen kan dat gevaarlijk zijn. Wees
daarom voorzichtig met het combineren van valeriaan en benzodiazepines
(Librium, Valium, Mogadon, Dalmadorm, Normison, Rohypnol, Seresta en Temesta.)
Voor de rustgevende werking goed te combineren met
goudsbloem, sint-janskruid, slaapmutsje en passieflora. Voor slapeloosheid gaat
het goed samen met hop en passieflora.
De smerig ruikende wortel kan men verpulverd in
beschermende sachets gebruiken, men kan deze in huis ophangen, maar ook in
kussens stoppen om gemakkelijker in te slapen.
Valeriaan wordt - bij de aanbevolen dosering - niet als
giftig of gevaarlijk beschouwd. Er is ook geen bewijs op ongewenste
bijwerkingen, wanneer het tijdens de zwangerschap wordt gebruikt. Het is natuurlijk altijd verstandig om eerst
medisch advies in te winnen.
Vanwege de kalmerende effecten van valeriaan, moet je
tijdens het gebruik geen auto's of zware machines besturen.
Het komt zelden voor, maar sommige van de kalmerende
bestanddelen in Valeriaan werken als een stimulerend middel, dus er moet eerst
worden gestart met een kleine dosering om uit te vinden hoe het lichaam erop
reageert.
Valeriaan
in de apotheek en in de natuurwinkel.
In de apotheek vinden we een aantal voedingssupplementen,
geneesmiddelen en homeopathische preparaten, waarin valeriaan is verwerkt.
Valeriaan
in de magie.
Een twijgje van de plant vastgepind aan de kleding van
een vrouw, kan er voor zorgen dat mannen haar achterna gaan lopen.
Valeriaanwortel wordt dan ook toegepast in liefdessachets.
In een 15de-eeuws handschrift staat “Wil je goed vriendschap maken onder mannen
en vrouwen, neem dan valeriaan en stamp haar tot poeder en geef dat te drinken
in wijn” Een andere verwijzing naar het geloof in de magische kracht op
liefdesgebied is dat men valeriaan in de mond moet nemen om dan diegene te
kussen wie men wil liefhebben.
Als een stelletje aan het kibbelen is, breng wat valeriaan
in de ruimte, en de rust zal wederkeren. De Grieken hingen een twijgje valeriaan
aan het raam om het kwaad te weren. Als de melk geen boter wil worden, giet ze
dan door een krans van valeriaan heen.
Veel bijgeloof en oude sagen verwijzen naar valeriaan
als bescherming. Valeriaan weert niet alleen heksen, maar ook demonen en de
duivel worden afgeschrikt en weggejaagd. Ook zou een bosje valeriaan dat
opgehangen wordt in een kamer bewegen zodra een heks de kamer betreedt.
Door de geur werd valeriaan gebruikt tegen de afgunst
van de elfen, vooral bruidsparen hadden vaak last van elfenafgunst, en daarom
werd er om de bruidsboeketten valeriaan gewikkeld.
Een ander bijgeloof over valeriaan en haar helderziende
krachten vinden we in het feit dat wanneer men het lichaam met valeriaan en
wilde marjolein omwikkelt en zich in “de nacht van Beltane” (30 april / 1 mei)
op een kruisweg opstelt, ziet men heksen voorbijrijden, zonder dat ze de
toeschouwer kunnen deren.
Valeriana officinalis L. was aan Baldur gewijd (wat in
het Duits ook verwijst naar Baldrian). Valeriaan versterkt de krachten van de
mens (Baldurkrachten) en de zonnekrachten, die het leven op aarde brengen. Scherprechters
uit de middeleeuwen zouden op valeriaanwortel kauwen voor iedere
terechtstelling om hard te kunnen zijn.
In het Ertsgebergte voegde men valeriaan toe aan het
badwater van de pasgeboren om epidemieën weg te houden en om het kind sterk te
maken.
Op sommige plaatsen kreeg een koe die gekalfd had,
marjolein, dille en valeriaan (vermengd met water) toegediend om melk te
karnen. Als dit niet lukte was de heks de schuldige.
Een interessant artikel over Valeriaan is te vinden op
Disclaimer bij het gebruik van deze blog
"Wilde planten in Brugge" is niet
verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van
het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk
gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van
een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit
artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend
phytotherapeut.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten