“What’s in a name?” Herderstasje staat hoog in mijn top-10
lijstje, al was het maar omwille van de naam alleen al. Wie verzon ooit zo’n
sprekende naam voor dit plantje. De naam herderstasje dankt de plant aan de
gelijkenis van de hauwtjes met de tas die herders vroeger meenamen in het veld.
Capsella komt uit het Latijn en betekent
zakje of tasje. Bursa is eveneens Latijn en betekent zak of beurs en pastor is
herder.
Daarenboven kent de plant nog een aantal andere volkse namen
zoals tasjeskruid, vlekkruid, tuinlepeltje, ons-herennageltje, ganzentongetjes,
eendenpootjes, hartekenskruid en
lepeltjesdief. Dat laatste houdt verband met het kinderrijmpje: “Lepeldief,
lepeldief, heeft zijn vader en moeder niet lief!”, waarmee kinderen elkaar
plagen al ze elkaar een hauwtje laten plukken.
Herderstasje behoort tot de Kruisbloemenfamilie,
Brassicaceae, en is zowat overal te vinden: in tuinen, langs wegen, op
braakliggende gronden, op oude muren,
puin en zelfs tussen straatstenen.
Hoewel het reeds lang bekend is was de soort in de oudheid
en de Middeleeuwen slecht omschreven. In de 16de eeuw vatte Pietro Andrea Mattioli (1501-1577) het
oordeel van zijn tijd aldus samen: “Het is een goed middel tegen bloedingen”.
In het Cruijdeboeck (1554) wordt het “Van Teskens cruyt” genoemd.
Het is inderdaad vaatvernauwend, bloedstelpend, laxerend en
versterkt de darmwanden.
Kruidenthee van de plant kan gebruikt worden bij overvloedige menstruatie,
bloeiende aambeien, neusbloedingen en bloedingen van het tandvlees; om
ingewandsspieren te verstevigen bij verslapping van de peristaltiek. Vroeger
werd het ook gebruikt om weeën op te wekken tijdens een bevalling.
bron: Genezende planten, Bruno Vonarburg, Artis-Historia,
1987)
“Herderstasch mag in geen huis ontbreken wegens zijn voortreffelijkheid.” Dit schrijft Broeder Aloysius (leerling van
de beroemde Monseigneur Kneipp) in zijn
standaardwerk “Troost der zieken”
(1911). Hij beschrijft hierin ruim 300 geneeskrachtige planten met een grote
verzameling huismiddelen van allerlei aard. Herderstasje is inderdaad een probaat
middel tegen bloedingen. Als bewijs
geeft hij het volgende voorbeeld:
“Een heer had een
hevig neusbloeden; al wat men aangewend had, scheen niets te baten; men vreesde
voor zijn leven. Geen raad wetende, kwam men beangstigd tot mij. Ik raadde het
kruidje Herderstasch aan: men hechtte geen geloof aan mijn woorden, daar men
het reeds tevergeefsch beproefd had. Ik
vermoedde aanstonds, dat men verouderde kruiden gebruikt had, liet een sterk
aftreksel klaar maken, dit den patiënt opsnuiven en tevens een kopje innemen.
Bijna ogenblikkelijk hield het bloeden op.”
Hildegard von Bingen gebruikte het herdertasje als een
bloedstelpend middel bij o.a. bloedneuzen. Tijdens de Middeleeuwen werd het
tegen kiespijn gebruikt. Men geloofde dat als de patiënt het takje van het
herdertasje links in de hand hield de bloeding van het rechterneusgat zou
verdwijnen en omgekeerd.
Tijdens de 1ste WO werd het herderstasje als het ware
herontdekt. Gezien het grote tekort aan medicijnen en planten, moesten de
dokters en deskundigen op zoek naar alternatieven, vandaar dat het herderstasje
plots weer geliefd werd.
In de volksgeneeskunde geloofde men dat kinderen die nieuwe
tandjes kregen, de plant rond hun hals moesten hangen.
Fytotherapeutisch wordt het ook gebruikt bij gal- en
nierziekten.
Inwendig: Het herderstasje werkt regulerend op bloedsomloop en bloeddruk. Dit
betekent dat bij diegene met een te lage bloeddruk de bloeddruk zal verhogen en
omgekeerd. De plant helpt ook bij hevige menstruele bloedingen en bij
bloedingen na een bevalling.
Verder is het herderstasje ook werkzaam bij maagpijn, wekt
de eetlust op en stimuleert de spijsvertering. Ook zou het spierversterkend
werken en helpen bij bekkeninstabiliteit.
Uitwendig: Het
herderstasje kan worden gebruikt in een zalf of tinctuur bij bloedende
verwondingen.
Let op!
Nooit gebruiken tijdens de zwangerschap. Mensen die in het verleden nierstenen
hebben gehad moeten voorzichtig zijn met het gebruik van dit kruid. Dit kruid
is in welke bereidingsvorm dan ook niet langer dan een jaar houdbaar. De hele plant inclusief de wortel, oogsten
voordat de zaden rijp zijn. Slechts gebruiken
onder toezicht van een arts! Het is een uitstekend middel tegen het stoppen
van inwendige bloedingen van uterus, nieren, longen en maag. Teveel van dit
kruid kan verlammend werken op het centraal zenuwstelsel.
Bij gebruik van een te grote hoeveelheid kunnen
vergiftigingsverschijnselen optreden. Planten die op vochtige plaatsen groeien,
worden vaak aangetast door de schimmel (Cystopus candidus) die een witte laag
op de planten vormt. Zulke exemplaren mogen niet worden verzameld.
Het gebruik van Herderstasje als voedsel gaat tenminste 8000 jaar terug. De
bloemen en de zaadbeursjes zijn geschikt als mild-pittige eetbare versiering.
De bloemknoppen en het bovenste deel van de bloemstengel vormen van maart tot
juni een malse bakgroente of een pittige toevoeging aan salades. Je kunt ze ook
marineren in notenolie en zout.
De malse bladeren en zachte scheuttoppen kun je van maart
tot juni als gestoomde groente of als spinazie bereiden. Je kunt ze echter ook
oor salades snijden of rauw op brood en pizza serveren. Het bladrozet wordt soms gebruikt in salades
in het voorjaar. Het smaakt pittig en mosterdachtig. Het bezit een aparte
smaak: je moet ervan houden!
Het hele Herderstasje zit bovendien boordevol gezonde
stoffen, die we hier op-lepelen: Zes verschillende aminozuren, verder Vitamine
A, B1, B2, B3, C en K en het bevat veel mineralen: Kalium, Calcium, Natrium,
Fosfor en Ijzer.
De bladeren kunnen gedroogd worden om er later thee van te
zetten De smaak doet een beetje denken aan tuinkers en rucola. De wortel smaakt
naar gember (bron: Eetbare wilde planten , ISBN 978-90-77463-25-3, pg 159)
Disclaimer:
"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk
voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van
planten voor medische of culinaire doeleinden.
“Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor
aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het
verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet
het deskundig advies van een arts of een erkend fytotherapeut.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten