Harig knopkruid behoort tot de Composietenfamilie,
Asteraceae (Compositae)
Het woord harig
heeft te maken met de afstaande haren op stengel en het blad van de plant. Knopkruid
duidt op de kleine, knopvormige gele bloemhoofdjes.
De plant is vernoemd naar de Spaanse hofarts Mariano
Martinez de Galinsóga (1766-1797). Quadriradiata duidt op vier straalbloemen.
Harig knopkruid is een echte stadsplant. Overal langs
schuttingen, aan de rand van de stoep etc… is hij te vinden. Zoals hier in de
Balstraat te Brugge.
De vergelijkbare soort Kaal knopkruid (Galinsoga
parviflora) komt iets minder in de stad voor, alhoewel dit dus geen
determinatie kenmerk is. Het verschil zit hem, natuurlijk, in de haren.
Alhoewel het Kaal knopkruid wel degelijk haren heeft. Alleen zijn deze meer aangedrukt. Beide
soorten zijn in de negentiende eeuw uit Zuid-Amerika ingevoerd. Ze zijn dus
invasief en komen nu in heel Europa voor. Maar het zijn geen agressieve exoten.
Galinsoga ciliata is nu ook sterk verspreid en
ingeburgerd. Rond 1800 is de plant vanuit de botanische tuin “Jardin des
Plantes” in Parijs verwilderd en met de legers van Napoleon door heel Europa
verspreid. Daarom heet de plant in Duitsland ‘Französenkraut’. Andere bronnen
schrijven dat het in 1796 in de Britse Kew Gardens ingevoerd werd en daaruit
“ontsnapte”.
Eind 18de eeuw zou er in Frankrijk een
behoorlijke knopkruid cultuur zijn geweest. De plant als groente,
welteverstaan. En het werd een plaag.
Harig knopkruid komt voor in moestuinen, akkers , plantsoenen,
ruderale plaatsen, aan de voet van muren, tussen straatstenen en omgewerkte of
pas aangelegde bermen. In Vlaanderen is hij voor het eerst gevonden in 1921. De
soort komt hier meer voor dan kaal knopkruid.
Het harig knopkruid heeft een stengel die bovenaan
dicht bezet is met witte haartjes van ongeveer 1 mm lengte. De stelen van de
hoofdjes hebben lange klierharen. De lintbloemen zijn sneeuwwit en groter dan
bij het klein knopkruid.
Een kenmerk van knopkruid is dat het zich zeer snel
verspreidt. Dit heeft meerdere redenen. Het heeft geen speciale omstandigheden
nodig om te kiemen. De zaden kiemen snel
en de plant gaat snel bloeien en ontwikkelt zich het gehele seizoen door.
Knopkruid kan in één seizoen drie generaties voortbrengen.
Bovendien is het een zelf- en kruisbestuiver die grote
hoeveelheden zaad produceert, tot 100.000 zaden per plant, een productie die
onder een groot aantal omstandigheden doorgaat. Een afgesneden stengel kan
opnieuw wortels vormen.
Omdat knopkruid blijkbaar behoefte heeft aan veel licht
om te kiemen is het bedekt houden van de bodem door een mulchlaag een
effectieve manier om de groei van knopkruid te beperken. Je kan het ook
gemakkelijk uittrekken met de wortel als het nog jong is.
Maar je kan beide, het kleine en het harige knopkruid,
ook eten.
De bloemen en bloemknoppen worden over het algemeen
niet gegeten. Het blad past rauw in salades (de bovenste vier bladeren zijn het
fijnste) en er is een uitstekende pesto van te maken. Of bereid het als
spinazie; de jonge toppen kunnen geheel mee, van het onderste deel van de plant
alleen de bladeren. Of kook het als kruid mee in allerlei soepen. Het wordt ook
gebruikt in groentesappen.
De smaak is het best voor de bloei. Het verse kruid kan ook verwerkt worden tot
sap om er een verfrissend drankje van te maken.
Voor je gezondheid is harig knopkruid ook gunstig. Het
bevat veel ijzer, kalium, magnesium en vitamine C, het werkt ontstekingsremmend
en is goed voor je weerstand. Reden genoeg om er veel van te oogsten voor
gebruik in de keuken.
De zaden kan men verwerken als toevoeging voor een
kruidenolie. Op internet vond ik dat knopkruid een hoog gehalte bevat aan
calcium, kalium, magnesium en ijzer. Van alle eetbare wilde planten heeft knopkruid
het hoogste ijzergehalte. Verder heeft het een hoog vitamine A en C gehalte.
Het is een goed kruid om de weerstand te verbeteren en het heeft een
bloedzuiverende werking.
Stamppot
met knopkruid
1 bos harig knopkruid
2 flinke handen vol eetbare bloemen: bijvoorbeeld
teunisbloem, stokroos, viooltjes, madeliefjes, komkommerkruid, goudsbloemen
1 kg aardappels
4 eetlepels crème fraîche
75 gr. zachte geitenkaas
zout en peper
Kook de aardappels gaar, giet ze af, maar bewaar een
beetje van het kookwater. Snij het knopkruid en de bloemen fijn. Bewaar een
paar bloemen voor de garnering op het bord.
Prak de aardappels tot een puree en meng er de crème
fraîche en geitenkaas doorheen. Voeg een beetje van het kookwater toe, tot het
een stevige puree is. Spatel er dan de fijn gesneden wilde planten en bloemen
door en breng op smaak met zout en peper.
Lekker met een frisse tomatensalade!
Het geoogste blad of de stengels verwelken snel. Even
bewaren in water frist het op. Om langer te bewaren is het handig het blad te
drogen. Dat kan door eerst bossen “takken” ondersteboven op een luchtige droge
plaats op te hangen. Dan het blad fijngemalen als kruid gebruikt.
Knopkruid is zeer effectief bij het behandelen van
wonden. Het sap helpt bloed te stollen en werkt als een antibioticum. Sommigen
beweren dat de wonden ook sneller helen. En als u door brandnetels bent
geprikt, wrijf het blad erover. Dat helpt. Echt.
In 2007 onderzocht de universiteit van Kwa-Zulu in
Durban, Zuid-Afrika, de werking van zestien lokale kruiden als zogenaamde
ACE-remmer. Galinsoga parviflora kwam daarbij goed uit de bus als
bloeddrukverlager .
Het Instituto de
Investigaciones para la Industria Alimentaria in Havana, Cuba, publiceerde in
2010 onderzoeksgegevens waaruit bleek dat bladolie van knopkruid een
antimicrobe werking had tegen bijv. staphylococcus en bacillus cereus.
Onbevestigde bronnen zeggen dat onderzoekers fenolen en
antioxidanten hebben gevonden die een heilzame werking hebben voor mensen met
hoge bloeddruk en diabetes type 2.
Misschien kan je nu met andere ogen naar dat lieflijk,
kleine kruid kijken. Als er voldoende bodembedekking of begroeiing is en weinig
of geen bodembewerking zal het ook niet gaan woekeren.
Bronnen:
http://blog.natuurlijkemoestuin.be/plantbespreking-knopkruid-galinsoga/
http://www.mergenmetz.nl/tuin/groentesoorten/knopkruid/
http://natuurlijkdurvendoen.nl/harig-knopkruid-eetbaar-en-gezond/
Disclaimer bij het gebruik van deze blog
"Wilde
planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van
welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of
culinaire doeleinden. “Wilde planten in
Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen
uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in
de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies
van een arts of een erkend fytotherapeut.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten