Jakobskruiskruid
- Jacobaea vulgaris (Senecio jacobaea, Senecio dunensis)
Sint-jakobskruiskruid, of
kortweg jakobskruiskruid, is giftige plant met gele bloempjes die de laatste
jaren aan een opmars lijkt te zijn
begonnen en die steeds meer voorkomt in de wegbermen, natuurgebieden en
weilanden. Het is een pioniersplant die zich snel verspreidt naar open plekken
in het gras of de berm. Jacobskruiskruid is ook vaak aanwezig in
kruidenmengsels met wilde bloemen.
Jakobskruiskruid is een
wilde, in de regel tweejarige plant met gele bloemhoofdjes die behoort tot de composietenfamilie.
De plant lijkt erg op boerenwormkruid, maar dan met straalbloemen.
Met Jakob wordt Sint-Jacob
bedoeld. Het hoogtepunt van de bloei is op 25 juli, de kerkelijke feestdag van
de apostel Jacobus.
Jakobskruiskruid is een
echte ruderale pionier soort, die je dan ook aantreft op verlaten
bouwterreinen, op rivierduinen, op stenige plaatsen, soms ook in wegbermen.
De naam kruiskruid zou te
verklaren zijn door het kruisgewijs staan van de bladeren,. Maar over het
algemeen is men het ermee eens dat dit een gehoorfout is. De naam komt
eigenlijk van de Duitse naam ‘Kreuzkraut’
wat grijskruid betekent.
Jakobskruiskruid vormt
het hoofdvoedsel voor de zebrarups, de larve van de sint-jakobsvlinder. De
rupsen van deze vlinder zijn aangepast aan het eten van jakobskruiskruid en
zijn dus niet gevoelig voor vergiftiging door bepaalde alkaloïden. De rupsen
kunnen de gehele plant ontbladeren en de stengeltop verorberen. Doordat de voornaamste
reserves zich in de wortelstok bevinden herstelt de plant zich hiervan.
Deze plant is niet
kieskeurig wat betreft de bodemsamenstelling. Hij bloeit in juni tot en met oktober.
Senecio komt van Senex
(Latijn) en betekent "grijsaard".
Dit omdat de bloemen na de bloei zaden vormen die een grijze zaadpluis hebben
die lijkt op het haar van een grijsaard.
Jacobaea komt van Sint-Jacob
Vulgaris betekent "gewoon" ter onderscheid van enkele
andere kruiskruid soorten.
Jakobskruiskruid is een
zomer- en herfstbloeier. Het zaad kiemt in het najaar. Dan valt er vaak veel
neerslag en kan de kiemplant snel uitgroeien en een tamelijk groot
wortelstelsel vormen. Na één of meer
winters overleefd te hebben als rozet, groeit de plant uit en gaat bloeien.
De bloeiwijze is
tuilvormig met behoorlijk wat hoofdjes. Na de vrucht - en zaadzetting sterft de
plant af. De zaden hebben vruchtpluis waardoor ze gemakkelijk met de wind
worden verspreid en zo een nieuwe groeiplaats kunnen bereiken. Jakobskruiskruid
is een windverspreider, maar niet zo'n goede als algemeen wordt aangenomen.
Zo’n 60% van de zaden vallen binnen de 5 meter naast de moederplant. De
overblijvende 40% vliegt wat verder, gewoonlijk binnen 40 meter van de
moederplant.
Maaien of vraat kan bloei
voorkomen en zo de levensduur van de plant verlengen. De plant bevat nogal wat
alkaloïden die voor vee giftig kunnen zijn. Aangezien sommige insectensoorten
juist die betreffende alkaloïden voor hun stofwisseling nodig hebben, maakt dat
er nogal wat insectensoorten op jakobskruiskruid voorkomen.
Jakobskruiskruid heeft
een krans van gele straalbloempjes.
Jacobskruiskruid is
giftig voor alle vee! Als paarden of rundvee het eten, worden de giftige
stoffen in de lever opgeslagen. Het is trouwens ook giftig voor mensen. Dus bij
het eruit trekken… handschoenen aan! De
bloemen bevatten tweemaal zoveel gif als de bladeren. Pas als de plant
opgegeten wordt, worden deze verbindingen - met name in de dunne darm - omgezet
in giftige, vrije alkaloïden die de lever aantasten.
Runderen en paarden
vermijden het plantje normaal gesproken bij het grazen, maar in tijden van
droogte en voedselschaarste kunnen ze het wel gaan eten. Met jakobskruiskruid
in hooiweiden is dus voorzichtigheid geboden.
Ongelukken gebeuren meestal
niet door het eten van verse planten want dat is door de smaak niet te vreten.
Het gevaar zit hem in het drogen. Dan verliest het wel veel van zijn
onaangename smaak maar worden de stofjes die dat veroorzaakten niet of
nauwelijks afgebroken. Het dier herkent het niet meer. Na het maaien blijft het gif echter wel
werken.
Het grootste gevaar is
dat het gif een cumulatieve werking heeft. Het gif wordt permanent opgeslagen
in de lever. Tegengif bestaat er niet. Als de dodelijke hoeveelheid is bereikt
sterft het dier.
Bij runderen kan het gif
ook zonnebrand veroorzaken, doordat het gif in het bloed van de haarvaten onder
invloed van het Uv-licht van de zon schadelijk wordt voor de omliggende
weefsels. Schapen eten de plant graag en zijn minder gevoelig voor de gevolgen.
Ze krijgen later echter wel groeiproblemen.
Jakobskruiskruid kan na
huidcontact een allergische reactie geven, die "contact allergisch eczeem
door composieten" wordt genoemd. Het is daarom aan te raden om bij het
aanraken van de bloemen en planten handschoenen te dragen.
Is nu alles wat betreft
het jakobskruiskruid kommer en kwel?
Nee, niet echt, als u
mijn voorliefde voor het toepassen van planten in de geneeskunde kent, dan mag
u van me verwachten dat er wat over te melden valt. Er wordt momenteel hier en
daar onderzoek gedaan naar de effecten van extracten op het remmen en zo
mogelijk voorkomen van een aantal typen kanker. Er worden enkele schuchtere
resultaten gemeld.
Je mag de planten ook
gewoon mooi vinden.
Disclaimer bij het gebruik van deze blog
"Wilde planten in Brugge" is niet
verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van
het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. “Wilde planten in Brugge” kan niet
aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde
determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van
het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een
erkend fytotherapeut.
Bronnen:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten