Weegbree

Weegbree -  Plantago



Weegbree (Plantago) is een geslacht uit de weegbreefamilie (Plantaginaceae).



De weegbree is één van de meest verspreide kruiden ter wereld. Waar je ook bent op deze aardbol, er is een grote kans dat je het kruid zult tegenkomen. Bij velen is weegbree wel bekend als het kruid dat kan helpen om de irritatie van brandnetelprikken weg te nemen. Maar hij kan veel meer!  Weegbree bevat veel verschillende vitamines en je kan het gewoon rauw te eten. Je kunt weegbree vaak gebruiken in verschillende recepten in plaats van spinazie of sla.



Wanneer men het blad doorbreekt ziet men duidelijk de uitspringende nerven of vaatbundels. Het was vroeger (en ook nu nog?) een kinderspelletje om elke nerf die goed waarneembaar te voorschijn kwam als orakel te beschouwen, om te weten te komen hoe lang men zou leven. Elke uitspringende vaatbundel gold voor tien jaren. Een ander spelletje was op hetzelfde doorbreken van het blad gebaseerd, maar dan wees het aantal uitstekende nerven aan hoeveel maal men gelogen had. De huwbare meisjes zagen aan het aantal hoeveel kinderen zij hun toekomstige echtgenoot zouden schenken.

Getande weegbree
 

 

Er bestaan verschillende soorten weegbree: Plantago major subsp. intermedia ruige weegbree (Plantago media), smalle weegbree (Plantago lanceolata), grote weegbree (Plantago major) en hertshoornweegbree (Plantago coronopus), getande weegbree (Plantago major subsp. Intermedia)



grote weegbree

De bladeren zijn bij de meeste soorten parallelnervig. Bij de meeste in West-Europa voorkomende soorten staan de bladeren in een bladrozet bij elkaar. De planten kunnen goed tegen betreding.

De grote weegbree is namelijk door de Europeanen onopzettelijk over de gehele wereld verspreid. Dit ging gemakkelijk want de kleverige - vooral de vochtig geworden - zaden bleven overal aan hangen.. De Indianen noemden de plant zelfs "De voetstap van de blanke", omdat hij overal werd gevonden waar de Europeanen geweest waren.

 

smalle weegbree

De Latijnse naam Plantago betekent trouwens "voetzool". Het brede blad van de grote weegbree lijkt inderdaad op een voetafdruk. Ook werd het blad vroeger gebruikt om in primitief schoeisel te leggen voor een beter comfort van de voeten.



De Nederlandse naam weegbree komt al in het Oud-Saksisch voor als wegbreda, samengesteld uit 'weg' en 'breed', dus een plant die breed op de weg groeit. Dit slaat vooral op de grote weegbree, die met haar brede bladeren algemeen langs wegen voorkomt. Deze soort werd de naamgever voor het gehele geslacht Weegbree, ook voor soorten met smallere bladeren.

In het oude Griekenland was de plant ook bekend als arnoglosson, ‘lammerentong’.  Mogelijk is het zo genoemd vanwege de bladvorm of omdat de lammeren er graag van eten. Een oude Duitse naam is Schafzunge en een Franse naam langue d'agneau, ‘lammerentong’.

hertshoornweegbree

 

In Polen wordt de Weegbree ‘Babka’  genoemd. Dat betekent “oude, wijze vrouw”,  in de betekenis van wijze kruidenvrouw. Weegbree dus als gezondheidsbrenger.

 

 

 

 

 

Weegbree in de volksgeneeskunde

Al in de oudheid beschouwde men de plant als zeer waardevol en werkzaam zowel bij in- als uitwendig gebruik. Al vroeg kende men het rustgevend effect dat toepassing van een oogwater van weegbree op vermoeide ogen had.

Plinius beweerde zelfs “dat stukken vlees die samen met de weegbree in een pot werden gedaan weer aan elkaar zouden groeien”.

Men kende aan weegbree allerlei magische eigenschappen toe. Zo bestond het gezegde dat drie wortels van de plant een kwaal genezen, vier wortels een andere aandoening laten verdwijnen en zes wortels (om de hals gehangen) nog een andere ziekte genezen.  In het Westen pasten natuurgenezers weegbree bladeren toe ter verlichting van droge hoest, ter verzachting van urineweginfecties en slijmvliesontstekingen van darmen of luchtwegen.

Volgens Hildegard von Bingen (ca. 1150) werd de wortel ook gebezigd bij bewusteloosheid.

Dat het algemeen bekend stond als een uitstekend geneeskruid blijkt ook nog uit hetgeen Rembertus Dodonaeus (Dodoens, 1517–1585) schreef: ‘De weegbree was bij de ouden soo seer gesocht ende gepresen, dat Themison den ouden Medicijn daer een gantsch boec af gemaect heeft, als den eersten ervinder van de groote ende wonderbaerlijke krachten van dit gewas…’

 

Men ontdekte dat het kruid wondhelend, bloedstelpend, ontsmettend en antibacterieel is. En laat ik de jeukwerende en schimmelwerende werking vooral niet vergeten te vermelden. Bij insectenbeten, blaren, schaafwonden, bloedende wonden, allergische huidaandoeningen, splinters, enz… kun je het blad kneuzen of er even op kauwen zodat de sappen van de plant vrijkomen. Houd het een tijdje tegen de huid aan of wrijf het over de huid heen. Wikkel er eventueel een verbandje om of doe er een pleister op, zodat de weegbree zijn werk kan doen. Regelmatig verversen.

Je kunt ook een olie of een crème van het blad maken: Verwarm het blad ongeveer 3 uur au bain-marie in kokos-, zonnebloem,- of olijfolie. Daarna zeven. Die olie kun je gebruiken om de huid mee in te masseren  bij eczeem, acné, puistjes, psoriasis, kloven en aambeien.

 

Bij een ontsteking in je mond kun je kauwen op het blad zodat de sappen vrij komen in de mond, daarna uitspugen. Probeer het zo lang mogelijk vol te houden.

De plant bevat vitamine B en C en daarnaast alle mineralen. Weegbree helpt daarom de weerstand te verhogen.

 

Het kruid werkt, als je het inneemt, vooral goed op de luchtwegen (slijmoplossend, weefselversterkend en ontstekingsremmend). Dus erg goed bij verkoudheden en aanverwante klachten.

Daarnaast helpt het kruid de nieren te stimuleren om overtollig vocht en afvalstoffen af te voeren. En het kruid wordt gebruikt bij diverse klachten aan het spijsverteringsstelsel.

Je kunt ook thee van het kruid zetten. Laat het water na het koken even afkoelen voor bereiding. Maak de thee niet met kokend heet water, dan worden waardevolle inhoudsstoffen vernietigd. Het kruid is ook erg goed om rauw in te nemen of maak gebruik van een tinctuur (dit is een alcoholische oplossing van het kruid). Een tinctuur werkt over het algemeen iets sterker dan het verse kruid en daarom is het altijd raadzaam even met de verkoper of een deskundige te overleggen of het kruid geschikt is. Vooral reguliere medicijnen kunnen niet altijd met kruidentincturen worden gecombineerd.

Enkele andere manieren om Weegbree te gebruiken:

- De thee kun je gorgelen bij keelklachten of bij pijnlijk en bloedend tandvlees.

- Bij kiespijn kun je kauwen op het blad van de Weegbree.

- Bij oorpijn kun je het blad kneuzen en in je oor stoppen.

- Je kunt een hoestsiroop van Weegbree maken.

- Het jonge blad is ook als spinazie te koken, of versnipper enkele bladeren op je boterham of over de opgediende soep.

- De zaden kunnen ook in gerechten worden verwerkt zoals in brood en koekjes.  

Gebruik het kruid het liefst vers, drogen van het kruid is lastig, het wordt snel zwart. Het oudere blad is minder lekker en moeilijker te bereiden door de vezels (nerven). Je kunt er nog wel gebruik van maken, maar verwijder dan de lange vezels.

Recept voor weegbreesalade

Kidneybonen (uit een potje deze keer) met stukjes fetakaas, komkommer, appel, een schep zelfgemaakt zoet/zuur (maar je kunt ook zoetzure augurken gebruiken) stukjes paprika en geroosterde zaden. Daarboven versnipper je een hand bladeren van de weegbree .

Bron: Andrea Bleeker op http://www.kruidenmassages.nl/weegbree.html

Weegbree bladeren hebben antiseptische eigenschappen en kunnen lokaal op de huid worden aangebracht om de genezing van beschadigde huid te bevorderen. Daarnaast kan het helpen bij het verminderen van huidontstekingen, bloed stollen, pijn verminderen, en kan het helpen om secundaire infecties bij wonden te voorkomen.

Het merk Weleda heeft een Plantago Bronchiaalzalf die in de antroposofische geneeskunde gebruikt wordt om borst en rug in te wrijven bij verkoudheid met hoest.

We weten dat het kneuzen van een weegbreeblad kan helpen bij het verminderen van pijn en jeuk. Maar waar kunnen we de weegbree nog meer voor gebruiken? Het eerste wat je wel moet herinneren is dat je bij de weegbree alleen het blad wilt gebruiken, de rauwe wortel van de weegbree is giftig en dus niet aan te raden. Het is niet meteen slecht voor je, maar in grote hoeveelheden krijg je er wel degelijk last van.

De smalle weegbree heeft van april tot juni aromatische bladeren. Je kunt het best de malse bladeren uit het midden van de bladrozet oogsten. Snijd de bladeren, vanwege de sterke lange vezels, dwars op de vezel in smalle reepjes. Zo zijn ze goed te gebruiken als basis voor salades en groenten. Je kunt ze bijvoorbeeld op dezelfde manier bereiden als spinazie, en ze in omelet of roerei verwerken. De bladeren zijn ook geschikt als broodbeleg of eetbare decoratie.

Van mei tot juli zijn de malse bloemknoppen te vinden. Je kunt ze als knabbeltje eten, ze door de salade mengen, stoven, of inmaken in olie of azijn. Een ware delicatesse.

Van augustus tot oktober vormen zich de zaden, waarmee  je groentegerechten kunt verfijnen. De olie in het zaad kan uitgeperst worden en als nootachtige olie bijvoorbeeld door salades of op toast worden gedaan.

 (bron:”Eetbare wilde planten” van Fleischhauer, Guthmann en Spielberger– ISBN 978-90-77463-25-3)

Waarschuwing:excessief gebruik van weegbree kan laxerend en/ of bloeddrukverlagend werken. Gebruik tijdens de zwangerschap of lactatieperiode wordt ontraden daar weegbree de uteruscontracties versterkt.

Disclaimer bij het gebruik van deze blog

"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden.  “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend phytotherapeut.