Wilde planten in Brugge: Avondkoekoeksbloem

maandag 19 juni 2023

Avondkoekoeksbloem - Silene latifolia

Avondkoekoeksbloem

De avondkoekoeksbloem, witte silene of lijnkruid (Silene latifolia), is een plant uit de anjerfamilie (Caryophyllaceae). De soort dankt zijn naam aan de bloemen, die 's avonds openstaan. (Bron: Wikipedia)

's Avonds zijn de tamelijk grote witte bloemen mooi fris en verspreiden een zoete geur waarmee nachtvlinders worden aangetrokken. Overdag zijn de witte kroonbladeren daarentegen verslapt en gekreukeld, tenzij het een wat donkere en vochtige dag is. Avondkoekoeksbloem komt in veel eigenschappen en kenmerken overeen met de dagkoekoeksbloem.

De avondkoekoeksbloem heeft een voorkeur voor een zonnige standplaats op licht vochtige en open bodems die matig voedselrijk zijn. Het is een fraaie en sterke insectenplant. Ze zaait zich ook gemakkelijk uit.

Bron: https://plantenvanhier.nl/soorten/avondkoekoeksbloem.html

Bekijk dit filmpje op YouTube over de avondkoekoeksbloem: https://www.youtube.com/watch?v=4USNQiAouc0

De soort is tweehuizig: individuele bloemen zijn ofwel mannelijk ofwel vrouwelijk, maar er is slechts één geslacht te vinden op een plant. Ze worden bestoven door Lepidoptera (motten & vlinders). De plant is niet zelfbestuivend.

Planten van het geslacht Silene hebben wortels die saponinen bevatten, die - hoewel het een licht giftige stof is - al lang worden gebruikt als zeep voor het wassen van kleding, haar enz. De zeep werd verkregen door de wortel in heet water te laten sudderen.

Er zijn ook verwijzingen naar sommige soorten koekoeksbloemen die worden gebruikt om slangenbeten te behandelen en als een remedie voor likdoorns en wratten, maar verder zijn er geen medicinale toepassingen vermeld.

Hoewel er geen melding is gemaakt van toxiciteit voor deze planten bevatten ze – zoals gezegd - wél saponinen. Saponinen, ook wel zeepstoffen genoemd, is een speciale groep secundaire plantenstoffen die tot de glycosiden behoort. Men vermoedt dat een plant saponinen produceert als bescherming tegen insectenvraat en tegen de groei van bacteriën en schimmels. De naam saponine is afkomstig van het Latijnse woord ‘sapo’ dat zeep betekent. Vergelijk ook het Franse woord savon.

Saponinen zijn daarentegen veel giftiger voor vissen bijvoorbeeld. Jagersstammen hebben van oudsher grote hoeveelheden ervan in stromen, meren enz. gedropt om de vissen te bedwelmen of te vangen.

Silene, de geslachtsnaam, is een verwijzing naar de Griekse bosgod Silenus, de pleegvader van Bacchus, die vaak bedekt met een plakkerig schuim werd afgebeeld en wiens naam op zijn beurt komt van het Griekse woord voor speeksel. De vrouwelijke bloemen van de dagkoekoeksbloem scheiden een soort schuim af dat stuifmeel opvangt van insecten die naar de bloemen komen om nectar te verzamelen. De soortnaam latifolia betekent 'met brede bladeren' - en in het geval van de avondkoekoeksbloem zijn de bladeren over het algemeen breed in vergelijking met die van zijn naaste verwant.