Op verschillende plaatsen langs de Brugse Vesten groeit en bloeit – dicht bij het water – het Gele lis. Het is een moerasplant die vooral opvalt tijdens de korte bloeiperiode.
Gele lis is een kruidachtige vaste plant van 1 tot 2 m hoog. De bladeren zijn zwaardvormig, groen tot blauwgroen, rechtopstaand, afgeplat met een verhoogde hoofdnerf. De wortelstokken zijn roze van kleur. De bloemen zijn opzichtig, groot, met typische irisstructuur, geel met bruinachtige gevlekte markeringen. De bloei vindt plaats in het voorjaar of de vroege zomer.
Het is één van de veelzijdigste moeras- en oeverplanten van de Nederlandse flora en staat het liefst met zijn voeten in ondiep, zoet, voedselrijk, stilstaand of zwak stromend water. En hoewel het in de eerste plaats een waterplant is, kunnen de wortelstokken langdurige droge omstandigheden overleven en in het regenseizoen weer groeien. Iris pseudacorus is een snelgroeiende en zich snel verspreidende plant die andere waterplanten kan verdringen en een bijna ondoordringbaar struikgewas vormt.
Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Iris, komt van het Griekse Iridos dat toen ook al ‘iris’ (de plant), maar ook ‘iris (van een oog)’ betekende. Het tweede deel, pseudacorus, is een combinatie van pseuda (‘nep’ of ‘vals’) en acorus (‘kalmoes’) omdat de bladeren van de gele lis nogal wat gelijkenis vertonen met die van de kalmoes.
 |
| Gele lis - Iris pseudacorus |
De bladeren, en vooral de wortelstokken, van deze soort bevatten een irriterende harsachtige substantie. Bij inslikken kan dit ernstige maagstoornissen veroorzaken. Planten kunnen bij sommige mensen huidirritaties en allergieën veroorzaken.
De gele lis werd vroeger ingezet als een plantaardige remedie tegen een aantal kwalen, maar het wordt tegenwoordig niet meer gebruikt vanwege zijn scherpe bittere geur en smaak. Voor natuurgenezers was het ooit een krachtige braakopwekker en een extract van de gele lis werd ook ingezet als een (bloed)zuiveraar, terwijl een aftreksel zou helpen om diarree te stoppen of bij bepaalde gynaecologische kwalen.
In de moderne wereld weten we dat de gele lis grote hoeveelheden hartritme verstorende glycociden bevat die dodelijk zijn voor grazend vee. Alle delen van de plant zijn giftig, maar dat geldt in het bijzonder voor de wortelstokken: die kunnen uiteenlopende vergiftigingsverschijnselen opleveren, zoals matige tot ernstige maag- en darmpijnen, maag- en darmontstekingen, misselijkheid, overgeven, diarree, spasmen, wankelende gang, verlammingsverschijnselen en uiteindelijk een pijnlijke dood.
Het scherp geurende sap werd vroeger wel opgesnoven om een heftige hoestbui op te wekken. Het werd dus als nieskruid gebruikt omdat men dacht dat het bijvoorbeeld klachten als hoofdpijn kon verminderen. De verpulverde wortel werd zelfs als snuiftabak gebruikt, maar of dat wel een echt goed idee was is maar de vraag.
Bovendien is de gele iris ook nog eens een lastig te verwijderen plant, maar Gele lis is in staat is om veel voedingsstoffen, in het bijzonder nitraten, uit het water te halen. De oeverplant maakt een groot wortelstelsel waarmee het water gefilterd wordt. Door de daling van nutriënten in het water krijgen algen minder kans. Daarom wordt de Gele lis vaak toegepast in helofytenfilters. Het is in staat om afvalwater schoon te filteren en dan blijkt dat een hardnekkig en giftig onkruid toch wel weer nuttig kan zijn.
Bronnen o.a. : http://deepfreezer0.blogspot.com/2010/01/deel-97-gele-lis.html
Disclaimer
"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. “Wilde planten in Brugge” kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Dit artikel vervangt niet het deskundig advies van een arts of een erkend fytotherapeut.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten