Wilde planten in Brugge: Europese hanenpoot

vrijdag 18 augustus 2023

Europese hanenpoot - Echinochloa crus-galli

De Europese hanenpoot (Echinochloa crus-galli) is een plant uit de grassenfamilie (Poaceae). De plant kan meer dan 1 m hoog worden. Hoewel de plant in stevige pollen kan groeien en een groot wortelstelsel heeft, is het een eenjarige plant. (Wikipedia)

Het is niet meteen een stadsplant maar toch tref ik hem steeds vaker in de stad aan. Vaak zie ik hem gewoon op de stoep staan. Op het platteland is het een ‘gevreesd onkruid’ bij boer en tuinder. Het is een snelle groeier die graag op ‘verrijkte’ akkers en in moestuinen staat. Vandaar dat hij in de stad ook een voorkeur heeft voor straatjes waar de hond wel eens wordt uitgelaten. Vooral als het baasje zich de moeite niet getroost om de drolletjes te verwijderen. Ook op plekken waar soms straatvuil en organisch afval wordt gedumpt is hij in zijn nopjes. In de stad is hij in volle opkomst, mede geholpen door de oplopende stedelijke zomerwarmte want het is een warmteminnend ‘onkruid’ dat zich snel kan ontwikkelen bij hogere temperaturen in april en mei.

Ik ben niet meteen een kenner van grassen – ten onrechte eigenlijk want veel grassen hebben een prachtige kleur en vorm – maar hanenpoot herken ik toch vrijwel onmiddellijk. Al is het nauwkeurig determineren van dit gras toch een ‘risky business’ vooral omdat er een andere hanenpoot z’n opgang doet: de Stekelige hanenpoot (Echinochloa muricata). De twee soorten lijken toch goed op elkaar.

De Europese hanenpoot heeft doorgaans een meer rechtopstaande groeiwijze, met stengels die een hoogte kunnen bereiken van 60 tot 120 cm. De bloeiwijze van E. crus-galli is een compacte, cilindrische of aarachtige structuur, vaak met een kenmerkend "hanenkam" uiterlijk.

De Stekelige hanenpoot is te onderscheiden van Europese hanenpoot omdat hij een donkerder bloeiwijze heeft. Maar voor de zekerheid zal altijd naar de bladschede gekeken moeten worden. Deze omsluit bij Stekelige hanenpoot de bloeihalm over een langere afstand waardoor het blad schuin omhoog is aangehecht. De bloeiwijze van deze soort is ook cilindrisch, maar kan meer open en minder compact zijn in vergelijking met de Europese hanenpoot. (Waarnemingen.be)

Hopelijk maken bijgaande foto’s iets duidelijker.

Foto : Hinko Talsma

Hanenpoot valt direct op door zijn grovere blad en stengels. Hij heeft de neiging andere planten te overwoekeren. Maar het is een éénjarig gras dat vorstgevoelig is! Sowieso sterft het dus af in het najaar, met wat vorst is het zeker weg. Het is dus een tijdelijk probleem.

Toen ik nog in de lagere school zat – en dat is ondertussen al een eeuwigheid geleden – schreven we nog met een ballonpennetje in een ‘werkschrift’, een ‘cahier de brouillon’ zoals dat destijds noemde. En of dat een uitdaging was! Hoe het kwam weet ik niet maar de pen kraste over het papier en het resultaat was dat mijn geschrift vaak onleesbaar was. Ik ben haast zeker dat er ook ezelsoren aan mijn bladzijden waren. “Je schrijft (met) hanenpoten”, zei de meester. Maar ik begreep niet wat hij bedoelde want ik was geen haantje de voorste en poten had ik ook niet, en wat die haan met mijn geschrift te maken had begreep ik evenmin. Misschien kende de meester de Europese hanenpoot toen beter dan ik en leek mijn geschrift even warrig als de groei van dat gras.

Tegenwoordig tokkelen kinderen erop los op hun smartphones en tablets, maar echt schrijven met een pen of potlood doen ze haast niet meer. Wanneer het dan toch even moet is het resultaat... hanenpoten. En wellicht... schrijft de leerkracht zelf niet meer zo mooi en stijlvol. Zou hij überhaupt nog wel weten wat hanenpoot is? Nu... alles is beter dan ezelsoren hebben. Al blijkt dat ook weer een plantennaam te zijn. (Stachys byzantina)