 |
| Beklierde nachtschade |
Op onze plantenwandelingen vinden we steeds vaker de beklierde nachtschade. Die lijkt heel sterk op de gewone zwarte nachtschade, maar met een loep zijn de afstaande klierharen goed te zien. In de 20ste eeuw is deze soort vanuit Zuid- en Oost-Europa onze steden binnengedrongen en heeft daar op veel plaatsen de zwarte nachtschade verdrongen.
Naast de beklierde nachtschade komt sinds kort ook de kleverige nachtschade voor. Die heeft ook de typische klierharen. Met een loep zie je - naast normale haren - ook haren waar op het uiteinde een klein bolletje vloeistof zit. Ook op de bladeren zijn deze klierharen aanwezig. Als je aan het blad tussen de vingers wrijft kun je ze onmiddellijk voelen. De kleverige nachtschade verschilt van de beklierde nachtschade doordat de kelk in de vruchttijd enorm vergroot is.
 |
| Foto © Willem Braam op Wilde-planten.nl |
De beklierde nachtschade (Solanum nigrum subsp. schultesii) is een in de drogere gebieden van Midden-, Zuid-, Oost-Europa en Australië voorkomende eenjarige plant uit de nachtschadefamilie (Solanaceae). De plant heeft een opgerichte, behaarde, vaak ietwat zwarte stengel. De beklierde nachtschade onderscheidt zich van de zwarte nachtschade door de viltige beharing met opgerichte, zelden aanliggende, gewone haren en meercellige klierharen. Ook is de stengel minder kantig dan die van de zwarte nachtschade en heeft ze gladde lijsten. De oudere bladeren van de beklierde nachtschade zijn kaal. (Wikipedia)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Beklierde_nachtschade
Zwarte verwijst naar de zwarte bes en nachtschade komt van het Middeleeuwse woord ‘nachtschaduwe’. Vroeger dacht men dat de plant nachtmerries verdreef. Solanum is afgeleid van het Latijnse solari, dat pijnstillen of kalmeren betekent. Enkele soorten van dit geslacht hebben een pijnstillende werking. In het kruidenboek van Clusius komt “Nascaye” voor i.p.v. Solanum. Wolfskers heet daar de grote nascaye en Zwarte nachtschade noemt hij Hofnascaye (geteeld, niet als voedselplant maar als een medicijn om te ‘vercoelen’). Nigrum betekent zwart. Schultesii is vernoemd naar de plantkundige Richard Evans Schultes uit de Verenigde Staten (1915-2001).
%20Wessely-8616.jpg)
Sommige stammen van de plant zijn zeer giftig, waarbij de grootste concentratie van gif zich in de groene delen, de onrijpe bessen en de bladeren bevindt. De onrijpe bessen zijn verantwoordelijk geweest voor de dood van veel kinderen, omdat ze zoet smaken en uitnodigen om meer te eten. Zwarte nachtschade bevat inderdaad een stof - solanine - die giftig is voor mensen. De groene vruchten bevatten de grootste hoeveelheden solanine en zijn daarom de meest giftige delen van de plant. De naam ‘zwarte’ nachtschade wekt vaak angst op vanwege de veronderstelde toxiciteit. Maar net als tomaten, aardappelen en paprika's is deze plant eigenlijk een lid van de nachtschadefamilie!
De Oude Grieken Theophrastus als Dioscorides vermeldden dat de plant eetbaar is en medicinaal gebruikt wordt. Theophrastus waarschuwt wél om alleen zwarte bessen te eten, terwijl Dioscorides veel meer belang hecht aan de plant vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen dan vanwege zijn voedingswaarden. Dioscorides waarschuwt voor zijn zeer narcotische eigenschappen en stelt dat (ik citeer) “de wortel een eigenschap heeft die geen onaangename fantasieën veroorzaakt wanneer een hoeveelheid van één drachme met wijn wordt gedronken, maar wanneer een hoeveelheid van twee drachmai wordt gedronken, het een persoon buiten zinnen brengt. Voor maximaal drie dagen; en als er een hoeveelheid van vier drachmai wordt gedronken, is dat dodelijk.”
Dioscorides raadt aan kompressen gemaakt van de bladeren uitwendig aan te brengen als verlichting voor reumatische pijnen, om de zwelling daarna te verminderen, maar waarschuwt ervoor om het niet op een beschadigde huid aan te brengen.
In de folklore heeft de plant veel toepassingen in veel verschillende culturen. De Roma plaatsten de plant onder een kinderbedje, zodat hij goed slaapt. Een kompres gemaakt van de bladeren zou ook de pijn van ernstige brandwonden verzachten. In het middeleeuwse Groot-Brittannië werd ook vaak een mengsel van Solanum Nigrum (toen nog Petty Morel genoemd) en malrove (Marrubium vulgare) gebruikt om infecties op te sporen.
Tegenwoordig wordt een gecultiveerde soort Solanum Nigrum op grote schaal geteeld in India, waar het een van de belangrijkste ingrediënten is in de Ayurvedische geneeskunde. Ayurveda gebruikt het ingrediënt traditioneel om tuberculose en kinkhoest te behandelen.
In de Europese traditionele geneeskunde wordt de plant gebruikt als een sterk zweetdrijvend, pijnstillend en kalmerend middel met krachtige verdovende eigenschappen. In traditionele Indiase medicijnen worden infusies gebruikt bij dysenterie, maagklachten en koorts en bij de behandeling van tuberculose. Het sap van de plant wordt gebruikt bij zweren en andere huidaandoeningen. De vruchten worden gebruikt als tonicum, laxeermiddel, eetlustopwekker en voor de behandeling van astma. Het sap van de wortels wordt gebruikt tegen astma en kinkhoest. De plant wordt veel gebruikt in de oosterse geneeskunde, waar het wordt beschouwd als anti-tumor, antioxidant, ontstekingsremmend, diuretisch en koortswerend. Solanum nigrum (SN) is een soort kruid dat veel wordt gebruikt als elementair ingrediënt in traditionele Chinese geneeswijzen voor kankertherapie.
Helaas wordt zwarte nachtschade – zoals gezegd - vaak verward met de wolfskers, ook wel bekend als Atropa belladonna. Belladonna is overigens een homeopathisch geneesmiddel (o.a. van Dr. Vogel) dat wordt toegepast bij koorts, hoofdpijn, misselijkheid en (incidentele) maagpijn. Wolfskers is een giftige plant die berucht is vanwege zijn gebruik in hekserij, vergif en duistere folklore. Legenden gaan terug tot het oude Griekenland en Rome, waar de bessen werden gebruikt om gifmengsels te maken of machtige leiders te vergiftigen, waaronder keizer Augustus.
De informatie op deze website is enkel bedoeld voor educatieve doeleinden. Deze site vertelt het traditionele gebruik van specifieke planten zoals vastgelegd in de loop van de geschiedenis. De aangeboden informatie is gebaseerd op bekende en betrouwbare actuele en historische bronnen.
Deze site vervangt geen deskundig advies voor medische behandeling, culinaire toepassingen of ritueel gebruik van planten. De auteur raadt ten stelligste af om op eigen houtje met (wilde) planten te experimenteren.
"Wilde planten in Brugge" is niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische, culinaire of rituele doeleinden. De auteur kan niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord.
Bronnen en meer informatie:
De foto van de klierharen is genomen door Willem Braam, zie: https://wilde-planten.nl/zwartenachtschade.htm
Bronnen en meer informatie:
https://waarneming.nl/species/9292/
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=28329
https://www.floravannederland.nl/planten/zwarte_nachtschade
https://waarnemingen.be/species/9292/
https://www.stadsplanten.nl/2018/12/kleverige-nachtschade/