Wilde planten in Brugge: Steeneik

zondag 10 september 2023

Steeneik - Quercus ilex

In een vorige bijdrage over 'bomen en struiken op muren' hadden we het al een keer over de steeneik. We vonden toen een jong exemplaar op een oude muur langs de Katelijnevest. Maar vandaag zagen we een volgroeid (aangeplant) exemplaar in de tuin van het voormalige Jezuïetenklooster in de Kortewinkel te Brugge. Naar aanleiding van Open Monumentendag was het pand én de tuin uitzonderlijk toegankelijk. Een gelegenheid dus om een volwassen exemplaar te fotografen.

In de kloostertuin werden destijds bomen aangeplant die op één of andere manier verband houden met bijbelteksten.

Zo ook de steeneik in Daniël 58-59;

58 Welnu: onder wat voor een boom heb je ze samen gezien?' Hij antwoordde: 'Onder een steeneik.' 59 Daniël hernam: 'Ook jij hebt door die prachtige leugen je kop verspeeld! Want Gods engel staat reeds klaar om je met het zwaard doormidden te houwen en jullie beiden te verdelgen.'

En eveneens in Jesaja 44: 14

Eerst heeft hij zich ceders moeten kappen,

pijnboom en steeneik moeten meenemen
die hij sterk heeft laten worden
tussen de bomen van het woud;
hij heeft een olm geplant
en de regen maakte die groot.

Steeneik (Quercus ilex)

De steeneik is een boom uit de napjesdragersfamilie (Fagaceae). Deze van nature in Zuid-Europa voorkomende, groenblijvende eik wordt vaak aangeplant als sierboom en ter beschutting, vooral in kuststreken. De boom is bestand tegen de zilte zeewind en de luchtvervuiling in de stad. In Nederland en Vlaanderen is de boom matig winterhard. De boom kan dertig meter hoog worden, maar blijft meestal veel kleiner. In rotsachtige gebieden blijft de steeneik vaak struikvormig.

De bladeren variëren in vorm van lang en smal tot eirond. Ze zijn dik, leerachtig en lijken wel wat op bladeren van de hulst (Ilex aquifolium). De bladeren aan de jonge loten hebben een getande rand als bescherming tegen vraat; naarmate de twijg ouder wordt worden de bladranden meer gegolfd, en uiteindelijk glad. De bovenzijde van het blad is ruw en glanzend groen. De onderzijde is grijsachtig groen. De bladsteel is wollig behaard en 1–2 cm lang.

Steeneik (Quercus ilex)

De steeneik levert zeer hard, zwaar hout, in kleine afmetingen, dat azijnhout genoemd wordt. Het leent zich uitstekend voor onderdelen die zwaar belast worden zoals in de wagenmakerij en in windmolens voor de kammen van de wielen. Het hout wordt ook als brandhout zeer gewaardeerd. De bast wordt gebruikt voor het looien van huiden.

Soorten van het geslacht Quercus zijn belangrijke geneeskrachtige planten. Door de eeuwen heen zijn deze soorten in de volksgeneeskunde gebruikt om verschillende ziekten te behandelen. Inheemse volkeren gebruiken ze in veel delen van de wereld als antisepticum en om aandoeningen van het maagdarmkanaal, zoals diarree en aambeien, te behandelen. De bast van de eik werd veelvuldig gebruikt in de plantengeneeskunde als antiseptisch en hemostatisch middel, gebruikt om kiespijn, als kalmerend middel bij ontstekingen en bij brandwonden.